Kỹ thuật trồng lan hồ điệp

Lan Hồ Điệp thường được nuôi trồng trong nhà kín bằng nguồn giống cấy mô và được trang bị lưới che, hệ thống quạt gió... để chủ động điều chỉnh lượng ánh sáng và nhiệt độ thích hợp trong từng giai đoạn tăng trưởng, phát triển cụ thể của cây. Bên cạnh đó, cần chú ý đến nguồn giống khỏe mạnh, sạch bệnh và khả năng cung cấp với số lượng lớn.

Thời gian từ lúc gieo hạt đến lúc đưa được cây giống từ bình cấy mô ra trồng là khoảng 6 tháng rưỡi. Dùng que có móc ở đầu, móc vào phần giữa rễ và thân lan, kéo theo từng thân cây một ra khỏi miệng bình, chú ý tránh làm gãy rễ và giập nát thân cây. Cây sau khi được đưa ra khỏi bình thuỷ tinh, phải rửa bỏ lớp thạch bằng nước sạch rồi để cho cây khô ráo.

Cây được trồng vào khay nhựa 45 ly, bên dưới mỗi đáy ly ta lót một miếng xốp để giúp hút nước và thoát nước. Lan Hồ Điệp phải được trồng trong điều kiện cây khô ráo hoàn toàn để hạn chế nấm, vi khuẩn gây bệnh có thể phát sinh. Giá thể tốt nhất cho tất cả các giai đoạn phát triển của lan Hồ Điệp là “Rêu Chile” (phải nhập khẩu), đã qua xử lý, đảm bảo đáp ứng yêu cầu khắt khe của thị trường xuất khẩu. Sau khi trồng lan Hồ Điệp, ta không nên tưới nước ngay để tránh nấm lá, chỉ phun phân, thuốc chuyên dụng và giữ ấm vừa phải giá thể trồng.

Sau khi đưa từ bình thủy tinh ra trồng trong khay nhựa, khoảng 3 - 4 tháng có thể chuyển chậu 1 lần. Đối với lan Hồ Điệp, thời gian từ khi trồng cây cấy mô đến lúc ra hoa là khoảng hơn 1 năm. Từ cây con, sau khoảng 3- 4 tháng trồng, chúng ta sẽ chuyển chậu và cây con sẽ phát triển thành cây trung. Cứ thế sau khoảng 3 - 4 tháng trồng, chúng ta tiếp tục chuyển chậu, cây trung sẽ phát triển thành cây đại rồi thành cây vòi mang nụ hoa và bắt đầu trổ hoa. Bên cạnh đó, chế độ dinh dưỡng, nhu cầu nước tưới, ánh sáng, độ ẩm... cần được cung cấp và điều chỉnh hợp lí theo từng giai đoạn phát triển của cây. Cụ thể:

Nhiệt độ và độ ẩm: Hồ Điệp là một loại lan của vùng nhiệt đới mà sự tăng trưởng của chúng chịu ảnh hưởng của 2 mùa nắng mưa rõ rệt. Tuy nhiên Hồ Điệp chỉ xuất hiện ở các vùng rừng ẩm hoặc ven suối. Không có sự biến động đáng kể về độ ẩm giữa mùa mưa và mùa khô nơi Hồ Điệp sinh sống, vì thế cây lan Hồ Điệp không có mùa nghỉ, mặc dù do sự bất lợi về thời tiết trong mùa khô. Cây Hồ Điệp có tăng trưởng chậm hơn chút ít so với mùa mưa trong điều kiện tự nhiên. Nhiệt độ lý tưởng tối thiểu từ 22°c - 25°c vào ban ngày và 18°c vào ban đêm. Tuy nhiên Hồ Điệp là loài lan chịu nóng hơn đa số một số loài khác, do đó nó cũng có thể tăng trưởng khá tốt ở bất cứ nơi nào có nhiệt độ cao hơn tối đa 35°c vào ban ngày và 25°c vào ban đêm. Điều lưu ý là nhiệt độ tối thiểu của ngày và đêm là giới hạn quan trọng của lan Hồ Điệp.

Độ ẩm tối thiểu cần thiết là 70%. Với điều kiện độ ẩm này đất nước ta đủ thỏa mãn với những yêu cầu tốt nhất vì đây là độ ẩm của những ngày thấp nhất trong mùa khô.

Lan hồ điệp

Ánh sáng:

Đây là loài lan có biên độ biến thiên khá rộng về ánh sáng, khoảng 5.000-15.000 lm/m2, ánh sáng hữu hiệu cho loài này ỏ 30%. Vì thế với giàn che có độ che sáng 70% là thích hợp. Đây là loài lan duy nhất, chịu được ánh sáng yếu nhưng thực tế nhu cầu về ánh sáng của chúng cao hơn nhiều vì thế không nên đặt lan Hồ Điệp vào chỗ quá râm mát. Ánh sáng rất cần thiết cho sự sinh trưởng và trổ hoa.

Hồ Điệp với bộ lá màu xanh đậm chưa phải là một cây lý tưởng cho việc ra hoa, hơn nữa cây trồng trong điều kiện này có khả năng kháng bệnh kém. Cây lan dược đặt nơi có ánh sáng khuếch tán vừa phải với bộ lá màu xanh có ánh nhẹ màu vàng là tốt nhất.

Ở Việt Nam, nếu cây lan Hồ Điệp được trồng với 12 giò chiếu sáng trong ngày, trong đó khoảng 1 - 2 giò cây nhận được ánh sáng trực tiếp, cây sẽ phát triển tốt. Ít trường hợp cây Hồ Điệp bị chết vì nắng, trừ trường hợp bạn để cây lan phơi nắng trực tiếp suốt quang kỳ 12 giò chiếu sáng, cây sẽ bị những vết bỏng do cháy lá và đây là cửa ngõ cho sự xâm nhập của nấm bệnh và virus. Tốt nhất là tạo cho Hồ Điệp một ánh sáng gần như khuếch tán. Các loại tôn nhựa hoặc vải lưới nylon thưa lmm được dùng với mục đích này quang kỳ 10 -12 giò chiếu sáng.

Nếu chỉ trồng với mục đích tiêu khiển có thể treo chúng ở mái hiên hoặc ban công nhà với điều kiện ánh sáng hoàn toàn khuếch tán hoặc ánh sáng trực tiếp lên cây khoảng 2 giờ trong ngày cũng đạt được mục đích mong muốn.

Tưới nước:

Hồ Điệp là loài đơn thân, không có giả hành nên không dự trữ nước, hơn nữa diện tích bốc hơi của bản lá khá lớn và chúng không có mùa nghỉ vì thế phải cung cấp một lượng nước đầy đủ và thường xuyên trong suốt năm. Vào mùa mưa mỗi ngày phải tưới cho cây 2 lần, trừ những ngày có mưa, một lần vào 9 giờ sáng, một lần vào 3 giờ chiều. Tưới như vậy sẽ đảm bảo cây khô ráo khi trời tối vì đọng nước ỏ nách lá suốt đêm có thể gây ra sự thối rữa. Vào mùa nắng nên tưới cho cây 1 ngày 3 lần.

Điều kiện thoát nước là tối quan trọng. Hồ Điệp không thể chịu được một độ ẩm lắng đọng nhất là ban đêm, vì rất dễ tạo điều kiện cho bệnh thối rữa phát triển. Tốt nhất cứ ba ngày ta nên pha Dithane M45, Maneb, Captan vào trong nước tưới với nồng độ 1/400 để ngừa chứng bệnh nói trên. Nên nhớ, Hồ Điệp là loài lan với giá thể và nước tưới có pH khá thấp (pH=5,2) vì thế phải dùng axit photphoric để giảm pH của nước.

Ở nước ta, vào mùa mưa Hồ Điệp tăng trưởng mạnh hơn, nhưng những giọt mưa nặng hạt cũng không kém phần nguy hiểm vì thế đa số các loại Hồ Điệp bị chết do những cơn mưa đầu mùa. Đây cũng là một hình thức tưới của thiên nhiên mà ta không kiểm soát được.

Do đó để ngăn ngừa tình trạng trên, mái giàn che Hồ Điệp nên dùng những tấm tôn nhựa xanh, như vậy sẽ loại trừ những trận mưa không cần thiết và tạo được những tia sáng khuếch tán rất lý tưởng.

Vào mùa khô, ta vẫn duy trì mức độ tưới đều đặn như trong mùa mưa, vì lúc này độ ẩm trong không khí giảm xuống rõ rệt. Do đó, sự tăng số lần tưới nhằm mục đích tạo cho cây tăng trưởng liên tục. Nếu cây có trạng thái thiếu nước, ủ rũ bạn nên chuyển cây sang vị trí khác hoặc tăng số lần tưới lên. Một lần tưới bổ sung vào giữa trưa trong mùa khô rất thích hợp cho sự phát triển của Hồ Điệp.

Bón phân:

Hồ Điệp cần được bón phân trong suốt năm. Phân phải được bón định kỳ và đều đặn, cứ 2 tuần 1 lần. Nếu có phân Stewart màu xanh 6-30-30 được bón vào lần thứ tự và ta tiếp tục chu kỳ suốt cả năm. Hàm lượng được dùng cho mỗi lần là 1 muỗng cà phê cho 4 lít nước. Một số nhà trồng lan lại khuyên nên bón phân với chu kỳ ngắn hơn (1 tuần/1 lần) và hàm lượng giảm đi một nửa.

Ngoài việc dùng phân vô cơ, ta có thể sử dụng thêm các loại phân hữu cơ hỗn hợp với nồng độ loãng có pha thêm thuốc ngừa nấm, tưới xen kẽ với loại phân vô cơ.

Trong quá trình sinh trưởng, nếu bạn nhận thấy bộ rễ của lan chưa hoàn thiện, bạn có thể dùng một số kích thích tố để gây sự mọc rễ như 2, 4D; ANA; nhưng tốt nhất là dùng ANA vì ít độc cho cây có thể 2 đến 3 lần trong năm với nồng độ 1 phần triệu (ppm).

Sự thông gió:

So với các loài lan khác, sự thông gió ở lan Hồ Điệp là tối cần thiết. Đây cũng là một yếu tố có liên hệ đến các bệnh thối rữa thường gặp ở loài lan này. Sự thông gió càng lớn cây càng ít bệnh vì nó giúp cây mau khô sau khi tưới. Tuy nhiên, một sự thông gió quá mạnh dễ làm cho cây mất nước. Gió với tốc độ 10 - 15km/giò là tốt nhất. Do đó tùy nơi trồng với tốc độ gió như thế nào ta phải cấu tạo giá thể cho hợp lý. Thường cách trồng Hồ Điệp tương tự như một số giống của loài đơn thân như Vanda, Rl'ynchostylis, Aerides vì thế nếu gió với cấp 6 trở lên, giá thể phải bít kín để thỏa mãn số lượng nước bốc hơi quá lớn, còn ngược lại, phải thật thoáng vì nếu không giá thể là ổ xuất phát các mầm bệnh nguy hiểm.

Chậu, giá thể, cách trồng:

Một cách trồng chung nhất cho các loại đơn thân là chậu thật thoáng, càng thoáng càng tốt, có thể đến mức cực đoan chỉ dùng chậu như giá thể duy nhất, tuy nhiên chỉ áp dụng cho nơi nào điều kiện độ ẩm ổn định, sự thông gió không đổi và nhất là, tiểu khí hậu thật điều hòa. Do đó chậu phải thật sạch, không có dấu vết của bất kỳ một loài rêu nào bám trên thành chậu. Thường các nhà trồng lan dùng than, gạch, dớn làm giá thể cho Hồ Điệp. Theo kinh nghiệm của nhiều người, chỉ vài cục than hoặc vài miếng ngói cong là đủ. Với cách trồng này, khi cây đã thích nghi sẽ phát triển rất mạnh trong tương lai và trong chậu hình như không có một cái rễ nào bị thôi. Ta nên thường xuyên thay chậu cho Hồ Điệp, biểu hiện của sự thay chậu là kích thước mất cân đối giữa cây và chậu, chậu bị vỡ, giá thể bị hư hao. Có thể thay chậu một cách đơn giản bằng cách đập bỏ những phần chậu cũ có rễ bám hoặc để nguyên chậu cũ vào chậu mới lớn hơn. Nếu muốn tiết kiệm chậu, ta có thể nhúng vào dung dịch hỗn hợp nước với một loại thuốc ngừa rêu.

Ví dụ Con san 20 (vài giọt trong 1 lít). Chỉ trong vòng 3 phút rễ sẽ tróc ra, ta sẽ nhặt cây và trồng vào một chậu mới. Điều cần nhớ khi cây được trồng lại phải được buộc thật chặt và tưới ngay bằng dung dịch BL+ANA. Sau đó để cây vào chỗ râm mát, khi cây ra rễ 

đặt cây vào vị trí bình thường và lúc bấy giò mới đặt giá thể vào chậu.

Thay chậu lần thứ nhất: Sau khi trồng được từ 4 - 6 tháng, lúc này khoảng cách giữa 2 lá khoảng 12cm thì chuyển sang chậu có đưòng kính 8,3cm. Lấy cây ra khỏi bầu, tách bỏ giá thể cũ và thay bằng giá thể mới rồi trồng lại vào chậu mới nhẹ nhàng tránh làm tổn thương đến rễ. Dưới đáy chậu nên lót 1 - 2 miếng xốp giúp chậu thoát nước tốt, tránh làm cây bị úng. Lan Hồ Điệp sinh trưởng chậm, phải mất tối 40 ngày trong điều kiện chăm sóc tốt mới mọc thêm 1 lá hoàn chỉnh. Khi cây có trên 4 lá mới có khả năng phân hoá mầm hoa. Để chăm sóc cho cây sau khi thay chậu lần 1 chúng ta phải phun dung dịch diệt khuẩn. Trong từ 3 - 5 ngày đầu không cần tưới nước nhưng vẫn phải giữ ẩm cho cây cũng như môi trường xung quanh. Sau khoảng 10 ngày tưới nước trở lại kết hợp bón phân. Lượng phân bón là đạm, lân, kali theo tỷ lệ 30-10-10 nồng độ 40mg/llít nước. Ngoài ra có thể bổ sung thêm các loại phân hữu cơ khác như Komix.

Thay chậu lần thứ hai: Lần thay chậu thứ hai cũng là lần thay chậu cuối cùng được xác định khi cây có khoảng cách 2 lá đạt khoảng 18cm. Lúc này cây được từ 16-20 tháng, đường kính chậu chuyển sang phải đạt 12cm. Cách thay chậu lần này tương tự như lần đầu nhưng chú ý dùng dao, kéo sắc cắt bớt các rễ già trước khi trồng lại. Chú ý trong giai đoạn này chế độ che sáng như sau: ánh sáng mùa hè giảm từ 60 - 70%, mùa đông 

giảm 40 - 50%, nhiệt độ từ 20 - 28°c, độ ẩm từ 70 - 85%. Sau khi chuyển chậu lần thứ 2 từ 5 - 6 tháng cây có từ 4 lá và bắt đầu phân hoá mầm hoa. Trong thời gian này cần duy trì nhiệt độ thấp từ 18 - 25°c hoặc nhiệt độ chênh lệch ngày đêm từ 8 - 10°c. Lan Hồ Điệp có hoa liên tục do đó xử lý nhiệt độ thấp càng dài thì hoa càng nhiều, khoảng cách giữa các hoa càng ngắn. Nếu nhiệt độ trên 25°c thì không thể phân hoá hoa và dưới 15°c thì không ra nụ, ra hoa. Khi thấy cây lan nhú hoa tưới phân NPK 6-30-30 pha nồng độ 2g/lít nước, thời gian phun 7 - 10 ngày/lần, để cho hoa mập hơn, bền và sắc hoa tươi lâu hơn. Ngoài ra, để cho hoa được bền lâu, khoảng 1 - 2 tháng cần đặt cây ở nơi thoáng mát, nhiệt độ thích hợp 20 - 25°c, ánh sáng che bớt 70%. Đặc biệt khi cây nở hoa không nên tưới nước hoặc dinh dưỡng lên hoa vì nước sẽ làm hoa bị úng hoặc cháy. Khi cành hoa nở gần tàn nên cắt ngay cành hoa và tưới phân NPK 30-10-10 để dưỡng cây cho trà hoa sau.

Sâu bệnh và các vần đề khác:

Phải lưu ý những biểu hiện của bệnh thối rữa xuất hiện trên cây, vì bệnh này phát triển rất nhanh chóng, có thể giết chết cây chớp nhoáng trong vài ngày. Nếu chỉ thấy trên lá xuất hiện những chỗ đậm màu ta phải phun thuốc ngay. Nếu lá và rễ đã bị thối, ta phải dùng kéo hoặc dao đã khử trùng cắt xa chỗ bị bệnh, nếu cần ta có thể cắt bỏ cả nguyên lá hoặc rễ. vết cắt phải được khử trùng bằng Vadơhn trộn Zineb và nên nhớ không 

dùng kéo này để cắt một cây lan nào khác nếu nó chưa được khử trùng trở lại. Cuối cùng ta phải cách ly cây bệnh vì chúng lan truyền rất nhanh chóng. Khi cây đã có trục phát hoa không nên thay đổi vị trí, vì như thế dễ làm nụ hoa bị rụng. Sự thiếu độ ẩm, sử dụng phân bón quá độ cũng làm cho nụ hoa vàng và quăn lại. Khi hoa đã tàn, ta có thể cắt trục phát hoa đến mắt thứ tư (chừa lại 4 mắt), các mắt này thường cho ra các chồi bên và có thể ra hoa vào mùa nắng.

Hồ Điệp vẫn bị một số loài côn trùng cắn phá. Loài rệp nhỏ đến nỗi mắt thường không phân biệt được, nếu ta nhìn mặt trên lá màu xanh mướt có lốm đốm màu rỉ sét, sần sùi mặt trên và dưới - nhiều người nhầm lẫn cây bị nhiễm nấm hay virus. Sâu và bệnh là 2 lĩnh vực khác nhau, nếu nhầm lẫn sẽ không trị liệu thích đáng. Với kính lúp có độ mạnh, ta sẽ thấy được những con côn trùng màu hơi đỏ, nhỏ xíu. Ngoài ra một loài rệp đốm và vảy u với kích thước lớn hơn cũng gây ra một tác hại đáng kể. Dùng Serpa với nồng độ nửa muỗng canh cho 4 lít nước, kết quả sẽ chắc chắn.

Tưới nước trà loãng cho lan Hồ Điệp hàng ngày, ngoài tác động kích thích nó còn có tác dụng để diệt những mầm khuẩn bệnh do chất tanin trong nước trà .